بی پیر مرو تو در خرابات
اولین نکته لازم این است که دانش‌‌آموزان
متوجه باشند، قدم‌گذاشتن در وادی
رسانه‌های نوین نیازمند راهنمایی‌گرفتن
از یک بزرگ‌تر و به قولی بلدِ
راه است. اگر کسی بدون نقشه‌های
لازم به سفری برود و از مسیر و جاده‌ها
هم آگاهی نداشته باشد و بخواهد بدون داشتن گواهی‌نامه
رانندگی، رانندگی کند، نه‌تنها
به مقصد نخواهد رسید، بلکه ممکن است اسیر اتفاقاتی شود که جان خود و بقیه را نیز
به خطر بیندازد. دنیای رسانه‌ها
هم همین‌گونه است. مسیری است
پر از موانع و پر از مسیرهای گمراه‌کننده
که ما را از هدف اصلی خود دور می‌کنند.
دانش‌‌آموزان در اولین قدم باید
به این درک برسند که بدون آگاهی‌های
لازم پا در این مسیر نگذارند. آن‌ها
باید یاد بگیرند بی پیر سمت خرابات رسانه‌ها
نروند.
البته نباید از یاد برد، در ابتدا لازم است خود مربیان و
والدین با اصول سواد رسانه‌ای
آشنا بشوند تا بتوانند دانش‌‌آموزان
را در این مسیر مجهز کنند. برای رسیدن به این مقصود، راه‌های
گوناگونی وجود دارند؛ از مطالعه کتاب‌های
معتبر گرفته تا مشاوره افراد خبره در زمینه سواد رسانه‌ای.
چند نکته کاربردی
اصول سواد رسانه‌ای
موضوعی نیست که بتوان در یکی دو یادداشت کوتاه به آن مسلط شد، اما در ادامه سعی
خواهد شد چند نکته کاربردی ذکر شود که از قدیم گفته‌اند،
آب دریا را اگر نتوان کشید، هم به قدر تشنگی باید چشید. رعایت این نکات می‌تواند
دید دانش‌‌آموزان را نسبت به
رسانه‌ها قدری تغییر دهد و زیست
مطلوب‌تری برای آن‌ها
در عصر دیجیتال رقم بزند.
نقاد باشیم
بعد از دیدن فیلم‌ها
و کلیپ‌ها سعی کنیم درباره نقاط مثبت و منفی آن‌ها
با فرزندان و دانش‌‌آموزان خود گفت‌وگو
کنیم. برای هر اثر رسانه‌ای
می‌توان سه لایه متن، زیرمتن و
فرامتن در نظر داشت. توضیح تفصیلی این موضوع در کتاب درسی «تفکر و سواد رسانه‌ای»
دوره متوسطه دوم دبیرستان، آمده است. از تولیدات رسانه‌ای
نباید به سادگی گذشت. گاهی ابعاد پیچیده‌ای
پشت این تولیدات نهفته‌اند
که اگر دید نقادانه نداشته باشیم، فریب آن‌ها
را خواهیم خورد. بعد از مدتی تمرین در نقد رسانه‌های
گوناگون، کم‌کم ذهن دانش‌‌آموزان
به نقد دیگر آثار نیز عادت می‌کند
و به‌اصطلاح با دید نقادانه با
رسانه‌ها تعامل خواهند کرد. دید
نقادانه را دست کم نگیریم.
برنامه داشته باشیم
استفاده از رسانه‌ها،
اعم از تلویزیون و تلفن همراه، نیازمند داشتن برنامه‌ای
دقیق و حساب‌شده است. مثلاً باید
مشخص باشد به قصد دیدن چه برنامه‌ای
و برای چه مدتی می‌خواهیم تلویزیون را
روشن کنیم. شبکه‌های تلویزیونی آن‌قدر
متنوع و متعدد هستند که اگر بدون برنامه پای آن‌ها
بنشینیم، ساعت‌ها، بی‌آنکه
متوجه باشیم، مشغولشان می‌شویم.
استفاده و عضویت در کانال‌های
اطلاع‌رسانی در انواع پیام‌رسان‌ها
نیز به همین طریق است. اگر قرار باشد در انواع کانال‌های
خبری و غیرخبری عضو باشیم، ساعات زیادی در روز را باید صرف مشاهده پیام‌هایی
کنیم که حتی ممکن است هم‌پوشانی
داشته باشند. پس لازم است با برنامه قبلی و هدفمند از رسانه‌ها
استفاده کنیم.
تقوای رسانه‌ای
را فراموش نکنیم
چه بخواهیم چه نخواهیم، در زمانه کنونی، فضای رسانه‌ها
بی در و پیکر است! هر چقدر هم بخواهیم مراقب
فرزندان و دانش‌‌آموزان باشیم که از
محتوای ضداخلاقی و خلاف عفت رسانه‌ها
استفاده نکنند و با اعمال محدودیت‌هایی،
در این زمینه بکوشیم، به هر حال نمی‌توان
در تمام لحظات و به هر نحو ممکن، بر استفاده آنان از رسانه‌ها
نظارت دقیق داشت. چه بهتر که بتوانیم خود و دانش‌‌آموزان
را به تقوای رسانه‌ای ملزم کنیم. این
مهم نیازمند مجهز‌شدن به ویژگی‌های
متعددی همچون تقویت معنویت در فضای خانواده یا کلاس‌های
درس است. بدانیم، خدای فضای مجازی همان خدای فضای واقعی است.
زندگی در عصر دیجیتال حواس‌جمعی‌های
خود را می‌طلبد. تجهیز فرزندان
و دانش‌‌آموزان و آشناکردن آن‌ها
با اصول سواد رسانه‌ای،
باعث جلوگیری از سردرگمی، تحیر و فریب در عصر کنونی خواهد شد. پس کمر همت ببندیم و
در این مسیر از کوشش دریغ نورزیم.
منبع
ـ150 هشتگ (نهضت سواد رسانه). نوشته دکتر سیدبشیر حسینی و
حسین حقپناه. انتشارات کتاب
رواق اندیشه. 1394.